Adeziv kapsülit olarak da adlandırılan donuk omuz, kişinin yaşam kalitesini ciddi şekilde bozan ağrı ve ilerleyici hareket kısıtlılığı ile karakterize bir hastalıktır.
Donuk omuz sıklıkla kadınlarda ve 50-60 yaş arasında görülür. Dominant olmayan omuz eklemi daha sık tutulur. Hastalık omuz eklemi kapsülünün ve bağ dokusunun kalınlaşıp yapışmasına, neden olur. Sonuçta eklem boşluğunun hacmi azalır ve hareket kısıtlanır.
Donuk omuzda eklem kapsülü kalınlaşır, sertleşir ve iltihaplanır.
Donuk Omuz Sebepleri
Hastalığın sebepleri olarak
Hastalığın Evreleri
Donuk omuz klasik olarak üç aşamalıdır:
1. Donuklaşma Dönemi: Bu ilk aşama ağrı ile karakterizedir. Semptomlar genellikle birkaç ay veya daha az sürer. Hastalar istirahat halindeyken, ataklar halinde gelen şiddetli ağrı tanımlarlar. Gece ağrısı neredeyse tüm hastalarda ortak olan bir şikayettir. Genel olarak hastalar, etkilenen ekstremite kullanımını kısıtlarlar. Bu dönem genellikle 2 ile 9 ay arasında sürer.
2. Donma Dönemi: Ağrı azalmaya eğilimlidir ama hareket, tüm eksenlerde ciddi şekilde sınırlanır. Uyku genellikle sorunludur. Basit ev ve günlük hayattaki hareketler yapılamaz hale gelebilir. Hastalık çoğu hastada bu aşamada teşhis edilir. Her ne kadar bu dönem 3-12 ay sürse de bazen daha uzun sürebilir.
3. Erime, Çözülme Dönemi: Son aşamada hareketler yavaşça geri döner. Hareket iyileştikçe, rahatsızlık gerilemeye başlar. Esnekliğin geri dönüşü yıllarca sürebilir.
Donuk Omuz Belirtileri ve Tanı
Donuk omuz hastalığında ilk ve en önemli şikayet omuz ağrısıdır. Ağrı omuz hareketleri ile artar. Zamanla omuzda sertlik gelişir ve hasta etkilenen taraf üzerine yatamaz. Kronik vakalarda omuz çevresi kaslar zayıflar.
Hastanın şikayetleri, hikayesi ve muayene bulguları tanı koymada yeterlidir. Omuzdaki başka bir sorunun varlığının tespiti ve hastalığın evresini anlamak için röntgen, MR ve gerekirse BT görüntüleme tekniklerinden yararlanılır.
Tedavi
Tedavinin amacı ağrıyı ortadan kaldırmak ve hareketi yeniden sağlayarak omuza fonksiyonunu tekrar kazandırmaktır. Bu yüzden tedavi her hasta için kişiselleştirilmeli, bunu yaparken de belirtilerin süresi ve hastanın klinik yakınmalarının ciddiyeti göz önünde bulundurulmalıdır. Tedavi hastalığın evresine göre planlanır. Ancak seçilecek yöntem ne olursa olsun erken ve iyi bir rehabilitasyon programı tedavinin başarısında çok önemli bir unsurdur.
Genel anlamda tedavi konservatif ve cerrahi olarak ikiye ayrılır.
Ameliyatsız Tedavi
Başlangıç tedavi yöntemi konservatif tedavidir. Bu aşamada
Hastalığın sebepleri olarak
| • |
Omuzda sıkışma sendromu
|
| • |
Döndürücü manşet patolojileri
|
| • |
Travma sonrası omzun uzun süre sabit tutulması
|
| • |
Geçirilmiş kalp ve akciğer ameliyatları
|
|
•
|
Kalp krizi
|
|
•
|
Meme cerrahisi
|
|
•
|
Parkinson hastalığı
|
|
•
|
Şeker hastalığı
|
|
•
|
Tiroid bezi fonksiyon bozuklukları sayılabilir.
|
Donuk omuz klasik olarak üç aşamalıdır:
1. Donuklaşma Dönemi: Bu ilk aşama ağrı ile karakterizedir. Semptomlar genellikle birkaç ay veya daha az sürer. Hastalar istirahat halindeyken, ataklar halinde gelen şiddetli ağrı tanımlarlar. Gece ağrısı neredeyse tüm hastalarda ortak olan bir şikayettir. Genel olarak hastalar, etkilenen ekstremite kullanımını kısıtlarlar. Bu dönem genellikle 2 ile 9 ay arasında sürer.
2. Donma Dönemi: Ağrı azalmaya eğilimlidir ama hareket, tüm eksenlerde ciddi şekilde sınırlanır. Uyku genellikle sorunludur. Basit ev ve günlük hayattaki hareketler yapılamaz hale gelebilir. Hastalık çoğu hastada bu aşamada teşhis edilir. Her ne kadar bu dönem 3-12 ay sürse de bazen daha uzun sürebilir.
3. Erime, Çözülme Dönemi: Son aşamada hareketler yavaşça geri döner. Hareket iyileştikçe, rahatsızlık gerilemeye başlar. Esnekliğin geri dönüşü yıllarca sürebilir.
Donuk Omuz Belirtileri ve Tanı
Donuk omuz hastalığında ilk ve en önemli şikayet omuz ağrısıdır. Ağrı omuz hareketleri ile artar. Zamanla omuzda sertlik gelişir ve hasta etkilenen taraf üzerine yatamaz. Kronik vakalarda omuz çevresi kaslar zayıflar.
Hastanın şikayetleri, hikayesi ve muayene bulguları tanı koymada yeterlidir. Omuzdaki başka bir sorunun varlığının tespiti ve hastalığın evresini anlamak için röntgen, MR ve gerekirse BT görüntüleme tekniklerinden yararlanılır.
 |
 |
| Donuk omzun A. Şematik çizimi, B. MR görüntüsü | |
Tedavi
Tedavinin amacı ağrıyı ortadan kaldırmak ve hareketi yeniden sağlayarak omuza fonksiyonunu tekrar kazandırmaktır. Bu yüzden tedavi her hasta için kişiselleştirilmeli, bunu yaparken de belirtilerin süresi ve hastanın klinik yakınmalarının ciddiyeti göz önünde bulundurulmalıdır. Tedavi hastalığın evresine göre planlanır. Ancak seçilecek yöntem ne olursa olsun erken ve iyi bir rehabilitasyon programı tedavinin başarısında çok önemli bir unsurdur.
Genel anlamda tedavi konservatif ve cerrahi olarak ikiye ayrılır.
Ameliyatsız Tedavi
Başlangıç tedavi yöntemi konservatif tedavidir. Bu aşamada
|
•
|
Hasta Eğitimi: Hastanın, hastalığın aşamaları, gidişatı ve süresi hakkında bilgilendirilmesi genellikle hayal kırıklığını hafifletmeye yardımcı olur. Eklem hareket açıklığı iyileşirken, bunun tam olamayabileceğini vurgulamak gereklidir.
|
|
•
|
Nonsteroid Anti-İnflamatuvar İlaç Tedavisi: NSAİİ kullanımı, fizyoterapi ile birlikte, donmuş omuz tedavisinin temel dayanağıdır.
|
|
•
|
Fizyoterapi: Bazı özel egzersizler ile eklem hareketleri yeniden kazanılır. Geleneksel tedavi, ağırlıklı sarkaç egzersizlerinin kullanılması ve ardından eklem kapsülünü gerdirmeyi amaçlayan pasif germe egzersizlerini içerir (Ayrıntılı bilgi için omuz egzersizleri konusuna bakınız).
|
|
•
|
Kortikosteroid Tedavisi: Fizik tedavi yöntemleriyle yeterli iyileşmenin sağlanamaması durumunda takviye olarak eklem içine steroid (kortizon) enjeksiyonu yapılır. Glenohumeral ekleme steroid enjeksiyonu ile birlikte egzersiz uygulaması günümüzde en çok bilinen kombinasyonlardan biridir.
|
Cerrahi Yöntemler
Antiinflamatuvar ilaçlara, eklem içi enjeksiyonlara, fizik tedavi veya manipülasyonlara rağmen hastanın şikayetlerinde azalma olmuyorsa, cerrahi tedavi seçeneği düşünülmelidir. Cerrahi tedavilerin amacı, sert olan omuz eklemi kapsülünü gevşetmek ve germektir. Günümüzde en çok kullanılan yöntemlerin başında anestezi altında manipülasyon ve omuz artroskopisi gelir.
Antiinflamatuvar ilaçlara, eklem içi enjeksiyonlara, fizik tedavi veya manipülasyonlara rağmen hastanın şikayetlerinde azalma olmuyorsa, cerrahi tedavi seçeneği düşünülmelidir. Cerrahi tedavilerin amacı, sert olan omuz eklemi kapsülünü gevşetmek ve germektir. Günümüzde en çok kullanılan yöntemlerin başında anestezi altında manipülasyon ve omuz artroskopisi gelir.
|
•
|
Anestezi Altında Manipülasyon: Manipülasyon, genellikle hastalığın başlangıcında uygulanan 6-12 haftalık fizik tedavi sürecinin başarısız sonuçlandığı durumlarda, süreci takiben yapılmaktadır. Bu işlemde hasta anestezi altında iken, omuz ekleminde patolojiye neden olan daralmış kapsül ve skar dokusuna cerrah tarafından kuvvet uygulanarak gerdirilip, daralmış kapsülün yırtılması ve skar oluşumunun bozulması amaçlanır.
|
|
•
|
Artroskopik Kapsül Gevşetilmesi: Anestezi altındaki manipülasyonlarda oluşabilecek komplikasyonlardan dolayı daha güvenli olduğu için omuz artroskopisi tercih edilebilir. Ayrıca artroskopik olarak eklem kapsülünün gevşetilmesi özellikle diyabet hastalarında ve dirençli olgular için etkili bir tedavi yöntemi olarak kabul edilmektedir.
|
|
•
|
Açık Cerrahi Müdahale: Açık cerrahi müdahale için güncel endikasyon, artroskopik yollarla yönetilemeyen vakaları içerir. Bununla birlikte, açık cerrahinin önemli dezavantajları ve riskleri vardır. Açık yöntemle tam bir arka kapsül gevşemesi elde etmek teknik olarak zordur.
|
Donuk omuz ameliyatının başarısı için rehabilitasyon süreci çok önemlidir. Fizik tedaviye hemen başlanmalıdır.
