Omuz anatomik olarak çok geniş hareket açıklığı, zayıf eklem teması, bu zayıf teması desteklemek ve hareket açıklığını sağlamak için yer alan kıkırdak ve tendon destekleriyle vücudun en karmaşık eklemidir.
Omuz çevresi yapıların önden ve arkadan görünüşü
Rotator manşet olarak isimlendirilen kaslar, humerus başını saran 4 adet kasa verilen ortak isimdir. Bunlar; supraspinatus, infraspinatus, teres minör ve subskapularis kaslarıdır. Bu kasların humerus başı rotasyonu, humerus başının eklem çukuru içinde tutulması ve kas dengesi olmak üzere üç önemli fonksiyonu vardır.
Rotator manşet kasları
Rotator manşet yırtığında humerus başı yukarı kayar.
Rotator Manşet Yırtığının Nedenleri
Rotator manşet yaralanmaları çoğunlukla tendon dokusunun zamanla ilerleyici aşınması ve yıpranmasından kaynaklanır. Tekrarlayan baş üstü aktiviteler veya uzun süreli ağır kaldırma tendona zarar verebilir. Rotator manşet, düşme veya kaza sırasında tek bir olayda da yaralanabilir.
Aşağıdaki faktörler rotator manşet yaralanması riskini artırabilir:
Rotator Manşet Yırtığının Belirtileri
Hastaların en sık başvuru sebebi omuz ağrısı ve güçsüzlüktür. Özellikle baş üstü aktivitelerde artan ve gece devam eden ağrı görülmesi klasiktir. Hasta ağrı ile birlikte kolunu kaldırırken güçsüzlük ve hareket kısıtlılığı ile omzundan tıkırtı ve klik sesi geldiğini tarif eder.
Rotator Manşet Yırtığının Tanısı
Tanı koymak için hastanın öyküsü ile birlikte fizik muayene ve görüntüleme tekniklerinden faydalanılır. Tanıda ilk ve en önemli basamaklardan biri hastanın detaylı hikâyesinin öğrenilmesidir. Hastanın şikâyetlerinin süresi, artan ve azaltan durumlar, mesleği, yaşı gibi bilgiler yol göstericidir. Rotator manşet yırtığı özel testlerle muayene edilir.
Ancak kesin tanı için bir sonraki aşamada görüntüleme tekniklerinden faydalanılır. Hangi radyolojik tetkik isteneceğine karar verirken hastanın belirtileri, fizik muayene sonuçları ve yaşa göre karar verilir. Genellikle basitten karmaşığa doğru bir yol izlenmelidir.
Rotator Manşet Yırtığının Nedenleri
Rotator manşet yaralanmaları çoğunlukla tendon dokusunun zamanla ilerleyici aşınması ve yıpranmasından kaynaklanır. Tekrarlayan baş üstü aktiviteler veya uzun süreli ağır kaldırma tendona zarar verebilir. Rotator manşet, düşme veya kaza sırasında tek bir olayda da yaralanabilir.
Aşağıdaki faktörler rotator manşet yaralanması riskini artırabilir:
|
•
|
Yaş: Rotator manşet yaralanması riski yaşla birlikte artar. Rotator manşet yırtıkları en çok 60 yaş üstü kişilerde görülür.
|
|
•
|
Bazı Meslekler: Marangozluk veya ev boyama gibi tekrarlayan baş üstü kol hareketleri gerektiren işler zamanla rotator manşete zarar verebilir.
|
|
•
|
Bazı Sporlar: Beyzbol, tenis ve ağırlık kaldırma gibi sporlarla uğraşan kişilerde daha yaygındır.
|
|
•
|
Aile Öyküsü: Bazı ailelerde daha sık görülür.
|
Rotator Manşet Yırtığının Belirtileri
Hastaların en sık başvuru sebebi omuz ağrısı ve güçsüzlüktür. Özellikle baş üstü aktivitelerde artan ve gece devam eden ağrı görülmesi klasiktir. Hasta ağrı ile birlikte kolunu kaldırırken güçsüzlük ve hareket kısıtlılığı ile omzundan tıkırtı ve klik sesi geldiğini tarif eder.
Rotator Manşet Yırtığının Tanısı
Tanı koymak için hastanın öyküsü ile birlikte fizik muayene ve görüntüleme tekniklerinden faydalanılır. Tanıda ilk ve en önemli basamaklardan biri hastanın detaylı hikâyesinin öğrenilmesidir. Hastanın şikâyetlerinin süresi, artan ve azaltan durumlar, mesleği, yaşı gibi bilgiler yol göstericidir. Rotator manşet yırtığı özel testlerle muayene edilir.
Ancak kesin tanı için bir sonraki aşamada görüntüleme tekniklerinden faydalanılır. Hangi radyolojik tetkik isteneceğine karar verirken hastanın belirtileri, fizik muayene sonuçları ve yaşa göre karar verilir. Genellikle basitten karmaşığa doğru bir yol izlenmelidir.
|
•
|
Röntgen: Rotator manşet yırtığı röntgende görünmese de, bu test kemik çıkıntılarını veya artrit gibi ağrının diğer potansiyel nedenlerini görselleştirebilir. Kemik kaynaklı yırtıkların tespitinde röntgen faydalıdır.
|
|
•
|
Ultrason: Bu testte, vücuttaki yapıların, özellikle de kaslar ve tendonlar gibi yumuşak dokuların görüntülerini üretmek için ses algaları kullanılır. USG omuz yapılarının değerlendirmesine olanak tanır. Ayrıca etkilenen omuz ile sağlıklı omuz arasında hızlı bir karşılaştırma yapılmasına olanak tanır.
|
|
•
|
Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): Bu teknoloji radyo dalgalarını ve güçlü bir mıknatısı kullanır. Elde edilen görüntüler omzun tüm yapılarını çok detaylı bir şekilde ortaya koyar.
|
 |
 |
| Rotator manşet yırtığının A. Şematik çizimi, B. MR görüntüsü | |
Rotator Manşet Yırtığında Tedavi
Rotator manşet yırtıklarının tedavisine karar verirken hastanın yaşı, aktivite düzeyi, belirtilerin süresi, yırtığın tipi, baskın omuz olup olmadığı ve hastanın ek hastalıkları göz önünde bulundurulmalıdır. Kronik rotator manşet tendiniti, ve kısmi yırtıkları olan hastalarda cerrahi dışı tedavi denenmelidir. 60 yaş üstü hastalardaki büyük dejeneratif yırtıkların cerrahi ile iyileşmesi zor olduğu için bu hastalarda da cerrahi dışı tedavi uygulanmalıdır. Tam yırtıklarda ve ameliyatsız yöntemlerden fayda sağlanamayan kısmi yırtıklarda cerrahi tedavi gerekebilir.
Rotator Manşet Yırtığının Ameliyatsız Tedavisi
Kısmi yırtıklarda dinlenme, ilaç, kuvvetlendirici egzersizler ve kortizon enjeksiyonları gibi cerrahi dışı tedavi yöntemlerine başvurulabilir. Cerrahi dışı tedavi olarak en sık başvurulan yöntem fizik tedavidir. Yapılan çalışmalarda fizik tedavinin başarısı ile ilgili çok farklı sonuçlar bildirilmiştir. Tedavinin başarısının 60 yaşından küçük hastalarda daha yüksek olma ihtimali vardır. Fizik tedavide amaç aktivite değişikliği yaparak yaralanmanın ilerlemesini minimuma indirmek, eklem kapsülünün gerdirilmesi ile esnekliğini artırmak ve kürek kemiği çevresi kaslar, rotator manşet kasları ve deltoid kasını güçlendirmek ve omuz ekleminin fonksiyonlarını artırmaktır.
Rotator Manşet Yırtığının Ameliyatla Tedavisi
Eğer omuzda tam yırtık varsa ya da yırtık tam değilse bile ameliyatsız yöntemlerden fayda görülememişse rotator manşet yırtığı ameliyatına başvurulmalıdır. Rotator manşet yaralanmaları için birçok farklı ameliyat türü mevcuttur:
Rotator manşet yırtıklarının tedavisine karar verirken hastanın yaşı, aktivite düzeyi, belirtilerin süresi, yırtığın tipi, baskın omuz olup olmadığı ve hastanın ek hastalıkları göz önünde bulundurulmalıdır. Kronik rotator manşet tendiniti, ve kısmi yırtıkları olan hastalarda cerrahi dışı tedavi denenmelidir. 60 yaş üstü hastalardaki büyük dejeneratif yırtıkların cerrahi ile iyileşmesi zor olduğu için bu hastalarda da cerrahi dışı tedavi uygulanmalıdır. Tam yırtıklarda ve ameliyatsız yöntemlerden fayda sağlanamayan kısmi yırtıklarda cerrahi tedavi gerekebilir.
Rotator Manşet Yırtığının Ameliyatsız Tedavisi
Kısmi yırtıklarda dinlenme, ilaç, kuvvetlendirici egzersizler ve kortizon enjeksiyonları gibi cerrahi dışı tedavi yöntemlerine başvurulabilir. Cerrahi dışı tedavi olarak en sık başvurulan yöntem fizik tedavidir. Yapılan çalışmalarda fizik tedavinin başarısı ile ilgili çok farklı sonuçlar bildirilmiştir. Tedavinin başarısının 60 yaşından küçük hastalarda daha yüksek olma ihtimali vardır. Fizik tedavide amaç aktivite değişikliği yaparak yaralanmanın ilerlemesini minimuma indirmek, eklem kapsülünün gerdirilmesi ile esnekliğini artırmak ve kürek kemiği çevresi kaslar, rotator manşet kasları ve deltoid kasını güçlendirmek ve omuz ekleminin fonksiyonlarını artırmaktır.
Rotator Manşet Yırtığının Ameliyatla Tedavisi
Eğer omuzda tam yırtık varsa ya da yırtık tam değilse bile ameliyatsız yöntemlerden fayda görülememişse rotator manşet yırtığı ameliyatına başvurulmalıdır. Rotator manşet yaralanmaları için birçok farklı ameliyat türü mevcuttur:
|
•
|
Artroskopik Tendon Onarımı: Bu işlemde, yırtık tendon kemiğe kamera (artroskop) yardımıyla ve küçük kesilerden el aletleri sokularak tespit edilir. Artroskopik cerrahide kamera sistemi ile elde edilen görüntüler yüksek kalite ve çözünürlükte olduğu için açık ameliyatta görülemeyen tüm detaylar monitörden izlenebilir.
|
 |
 |
| A. Rotator manşet yırtığının artroskopik görüntüsü, B. Yırtığın artroskopik tamiri | |
|
•
|
Açık Tendon Onarımı: Bazı durumlarda açık tendon onarımı daha iyi bir seçenek olabilir. Bu tür ameliyatlarda hasar görmüş tendonun kemiğe yeniden bağlanması için daha büyük bir kesi yoluyla çalışılır.
|
 |
 |
| Rotator manşet yırtığının açık cerrahi tedavisi | |
|
•
|
Tendon Transferi: Yırtık tendon kol kemiğine yeniden bağlanamayacak kadar hasar görmüşse, yakındaki bir tendon yedek olarak kullanılabilir.
|
|
•
|
Omuz Artroplastisi: Büyük rotator manşet yaralanmaları omuz protezi ameliyatı gerektirebilir. Yapay eklemin stabilitesini arttırmak için, ters omuz artroplastisi yapılabilir (Ayrıntılı bilgi için Omuz Protezi konusuna bakınız)
|
Ameliyat Sonrası İyileşme Süreci
Ameliyatın ertesi günü hasta taburcu edilir. Yaklaşık 3 hafta kadar omuz askısı kullanılmalıdır. Şişliğin azaltılması için buz uygulaması yapılır ve 15. günde dikişler alınır. Hasta 6 hafta süreyle bir fizyoterapist yardımıyla pasif egzersiz yapmalıdır.
Ameliyatın ertesi günü hasta taburcu edilir. Yaklaşık 3 hafta kadar omuz askısı kullanılmalıdır. Şişliğin azaltılması için buz uygulaması yapılır ve 15. günde dikişler alınır. Hasta 6 hafta süreyle bir fizyoterapist yardımıyla pasif egzersiz yapmalıdır.
